Οι Παναγίες του Αιγαίου: Ήθη και έθιμα του Δεκαπενταύγουστου (ΦΩΤΟ)

Σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, παραμονή και ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου, γιορτάζουν με ιδιαίτερη κατάνυξη την Κοίμηση της Θεοτόκου. Πλήθος κόσμου συρρέει για να προσκυνήσει τη Μεγαλόχαρη καθώς και να λάβει μέρος στα πανηγύρια που διαρκούν περισσότερες από δυο ημέρες, υπό τους ήχους λαϊκών μουσικών οργάνων, τοπικών εδεσμάτων και κρασιού.

Στην Παναγία της Τήνου

Το προσκύνημα στην Παναγία της Τήνου είναι το σημαντικότερο ορθόδοξο προσκύνημα στην Ελλάδα και ένα απ’ τα γνωστότερα σ’ όλον τον κόσμο. Στο κυκλαδίτικο νησί συγκεντρώνονται κάθε χρόνο χιλιάδες πιστοί για να προσκυνήσουν τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, στην Εκκλησία της Μεγαλόχαρης και ν’ αποθέσουν τα τάματά τους. Η εικόνα των πιστών που ανεβαίνουν τα σκαλοπάτια, γονατιστοί είναι από τις πιο χαρακτηριστικές.

Ο επιβλητικός ναός της Παναγίας της Τήνου, φτιαγμένος όλος από λευκό μάρμαρο, θεμελιώθηκε το 1823 στο σημείο που βρέθηκε η εικόνα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου με θαυματουργό τρόπο, ύστερα από όραμα της Μοναχής Πελαγίας. Στο εσωτερικό του ναού, στα αριστερά βρίσκεται το εικονοστάσι στο οποίο φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, γεμάτη από τάματα των πιστών.

Ανήμερα της Παναγίας, στο νησί γιορτάζεται και η επέτειος της βύθισης της φρεγάτας «Έλλη» που τορπιλίστηκε από τους Ιταλούς, έξω από το λιμάνι της Τήνου στις 15/8/1940. Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας εκπρόσωπος της κυβέρνησης, ο αρχηγός του Ναυτικού και οι άλλοι επίσημοι επιβαίνουν σε τορπιλάκατο του Πολεμικού Ναυτικού και ρίχνουν στεφάνια στον υγρό τάφο της φρεγάτας.

Το πρωί της Εορτής γίνεται Αρχιερατική Λειτουργία στο ναό της Μεγαλόχαρης. Μετά το πέρας της λειτουργίας ακολουθεί μεγαλοπρεπής λιτάνευση. Το κουβούκλιο σηκώνουν άνδρες του Πολεμικού Ναυτικού ενώ τιμητικά αγήματα από όλα τα όπλα και σώματα ασφαλείας το περιστοιχίζουν. Ακολουθούν οι Αρχιερείς και οι επίσημοι.

Παναγία Εκατονταπυλιανή στην Πάρο

Από τις εντυπωσιακότερες εκκλησίες του Αιγαίου, ο παλαιοχριστιανικός ναός της Εκατονταπυλιανής, στην Παροικιά την πρωτεύουσα της Πάρου, είναι από τους αρχαιότερους και καλύτερα διατηρημένους χριστιανικούς ναούς.

Σύμφωνα με την παράδοση το αρχικό κτίσμα του ναού αυτού ήταν έργο του Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Μέγα Κωνσταντίνου προς εκπλήρωση επιθυμίας της μητέρας του, Αγ. Ελένης. Ταξιδεύοντας η Βασιλομήτορος Ελένη προς τους Αγίους Τόπους λόγω μεγάλης θαλασσοταραχής το πλοίο που επέβαινε αναγκάσθηκε να καταφύγει στηΝ Πάρο. Εκεί προσευχόμενη η Αγία Ελένη στην Παναγία, έταξε με την ολοκλήρωση του ταξιδιού της να κτίσει μια μεγαλόπρεπη εκκλησία αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Το τάμα αυτό ήταν που υλοποίησε ο γιος της Μέγας Κωνσταντίνος χτίζοντας μια τρίκλιτη βασιλική γύρω στον 4ο αιώνα.

Σε κεντρικό σημείο, στο εικονοστάσιο, θα δείτε την ιερή εικόνα της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής, του 17ου αιώνα. Το μαρμάρινο Κιβώριο, που στεγάζει την Αγία Τράπεζα και το Σύνθρονο, ένα μικρό αμφιθέατρο στο βάθος της κόγχης του Ιερού Βήματος, είναι στοιχεία που μαγνητίζουν το βλέμμα.

Και οι δύο ονομασίες του ναού Εκατονταπυλιανή και Καταπολιανή φέρονται σε παράλληλη χρήση από τα μέσα του 16ου αιώνα, η επίσημη όμως ονομασία είναι Εκατονταπυλιανή, όπου σύμφωνα με την παράδοση 99 πύλες (πόρτες) είναι φανερές ενώ η 100η θα φανερωθεί με το άνοιγμα αντίστοιχης μυστικής πόρτας που βρίσκεται στην Αγιά Σοφιά.

Μετά την καθιερωμένη περιφορά του επιταφίου, ξεκινά το μεγάλο πανηγύρι που κρατάει μέχρι τις πρωινές ώρες, με παραδοσιακή μουσική, παριανό κρασί και ντόπιους μεζέδες.

Μοναστήρι της Παναγίας στη Φολέγανδρο

Σκαρφαλωμένη στο βράχο πάνω από τη Χώρα και χτισμένη κατά πάσα πιθανότητα στη θέση αρχαίου ναού, το μοναστήρι της Παναγίας είναι η μεγαλύτερη εκκλησία της Φολεγάνδρου, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Ο ναός υπήρξε καθολικό γυναικείας μονής ενώ υπάρχει μαρμάρινη επιγραφή του 1687 που αναφέρεται στην ανακαίνισή του. Η εικόνα της Παναγίας που φυλάσσεται στην εκκλησία, συνδέεται με πειρατικές ιστορίες και θρύλους του νησιού. Σύμφωνα με το παλιό φολεγανδρίτικο έθιμο, το Πάσχα γίνεται περιφορά της εικόνας σ’ όλους τους οικισμούς και στα σπίτια του νησιού.

Ανηφορίζοντας το «στρατάκι», το φιδωτό δρομάκι που ξεκινάει από την πλατεία της Πούντας, φτάνετε στο μοναστήρι της Παναγίας, για το πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου. Η δε θέα από κει πάνω τόσο στη Χώρα χτισμένη, στην άκρη του βράχου, όσο και στο απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου είναι μοναδική!

Στην Αστυπάλαια

Στην Αστυπάλαια, την Αστυπαλιά ή Αστροπαλιά όπως τη λένε οι κάτοικοί της, η «γέφυρα» που ενώνει τα Δωδεκάνησα με τις Κυκλάδες, το Δεκαπενταύγουστο, συγκεντρώνεται πλήθος κόσμου, μεταξύ άλλων, και για το πανηγύρι της στην Παναγία την Πορταΐτισσα.

Η Παναγία η Πορταΐτισσα είναι από τις ομορφότερες εκκλησίες στα Δωδεκάνησα, βρίσκεται στη Χώρα, κάτω από το Κάστρο, και εκεί εκτός από την παραμονή, όπου μετά τον Εσπερινό, στήνεται το γλέντι στον περίβολο της εκκλησίας με τοπικούς χορούς, βιολιά, λαούτα, κεράσματα και κρασί, ανήμερα, της Παναγίας διοργανώνεται το «Τραπέζι της Αγάπης» όπου μοιράζεται στους επισκέπτες το  τοπικό έδεσμα το «Λαμπριανό» (κατσίκι με πατάτες, ντομάτα, κόκκινη πιπεριά και τυρί).

Στην Όλυμπο Καρπάθου

Στην ορεινή Όλυμπο στην Κάρπαθο ο εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη κατάνυξη ενώ οι λειτουργίες είναι βαθιά συνδεδεμένες με το πένθος που χαρακτηρίζει την ημέρα (σ.σ. πανηγύρι αυτήν την ημέρα γίνεται και στα χωριά Μενετές, Απέρι και Πυλές).

Το αποκορύφωμα του παραδοσιακού εορτασμού είναι ο χορός που γίνεται στο Πλατύ, τη μικρή πλατεία μπροστά από την εκκλησιά της Κοίμησης της Θεοτόκου, με τους οργανοπαίκτες να παίζουν τον Κάτω Χορό. Ο χορός αργός και πάντα με σταθερό βήμα και κατανυκτική διάθεση, διαρκεί ώρες.

Αρχικά, οι άντρες καθισμένοι στο τραπέζι και με ένα κομμάτι βασιλικό στο πέτο, τραγουδούν και πίνουν, με τη συνοδεία λαούτου, λύρας και τσαμπούνας. Στη συνέχεια, ξεκινά ο χορός, στον οποίο μπαίνουν, σιγά-σιγά, και οι γυναίκες ντυμένες με τις παραδοσιακές γιορτινές τους φορεσιές.

Στις 23 Αυγούστου, στην Κυρά Παναγιά, γίνεται επίσης πανηγύρι, ενώ ένα ακόμη σημαντικό είναι του Αγίου Ιωάννη, στις 28 – 29 Αυγούστου, στη Βρουκούντα, στο σπήλαιο του Αϊ Γιάννη. Οι προσκυνητές από βραδύς φτάνουν εκεί με τα καΐκια από το Διαφάνι ή πεζοί από την Αυλώνα. Μετά τον εσπερινό, γίνεται γλέντι και ολονύχτιος χορός, που επαναλαμβάνεται και την επομένη.

Στη μονή Ευαγγελισμού στη Σκιάθο

Στη Σκιάθο, και συγκεκριμένα στην ιερά μονή Ευαγγελισμού της Θεοτόκου -το μοναστήρι της Ευαγγελίστριας ή της Βαγγελίστριας, όπως το λένε οι Σκιαθίτες- την παραμονή της Κοίμησης της Θεοτόκου (14 Αυγούστου) ψάλλονται τα εγκώμια όπως ακριβώς τη Μεγάλη Παρασκευή. Στη συνέχεια γίνεται περιφορά του Επιταφίου μέσα σε ατμόσφαιρα μοναδικής κατάνυξης.

Στο μοναστήρι λειτουργούν και τέσσερα πολύ ενδιαφέροντα μουσεία: Ιερών Κειμηλίων (Εκκλησιαστικό Μουσείο), Μουσικών Οργάνων του κόσμου, ιδιωτική συλλογή της οικογένειας Δεληγιάννη Μονιέ, Αρχείο Βαλκανικών Πολέμων της οικογένειας Ποταμιάνου και Λαογραφικό (σ.σ. εκεί μεταξύ άλλων θα δείτε τη σημαία αντίγραφο, όπου το 1807 σχεδιάστηκε, υφάνθηκε, ευλογήθηκε και υψώθηκε η πρώτη ελληνική σημαία με το λευκό Σταυρό στη μέση του γαλανού φόντου). Η μονή Ευαγγελισμού της Θεοτόκου απέχει 5 χλμ. από τη Χώρα της Σκιάθου (τηλ. 24270 22012).

Tips

-Στο Σέλι Βερμίου κάθε χρόνο, το Δεκαπενταύγουστο, το χωριό τιμά την πολιούχο και προστάτιδά του, την Παναγία, με θρησκευτικές εκδηλώσεις και παραδοσιακά βλάχικα πανηγύρια. Ανήμερα της Παναγίας τελείται επίσημη δοξαστική λειτουργία στον ιερό ναό ο οποίος είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας ακολουθούν παραδοσιακοί χοροί με τοπικά παραδοσιακά συγκροτήματα. Την ένατη μέρα μετά τον Δεκαπενταύγουστο (9μερα της Παναγίας) τελείται λειτουργία στον ιερό ναό της Παναγίας της Σελιώτισσας, στην περιοχή Πριόνια.

 –Οι Καβαλάρηδες της Παναγίας στη Σιάτιστα, όπως ήδη έχει γράψει το GRTimes.gr, ξεκινούν να γιορτάζουν από τις 12 Αυγούστου. Αποκορύφωμα του εθίμου είναι η σημερινή μέρα, ανήμερα της Παναγίας, όπου το πρωί ξεκινούν έφιπποι με τα στολισμένα άλογα, διασχίζουν τη γραφική κωμόπολη, και κατευθύνονται στο μοναστήρι της Παναγίας στο Μικρόκαστρο (12 χλμ.), ακολουθώντας το παλιό λιθόστρωτο μονοπάτι. Εκεί θα προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας και με το πέρας της λειτουργίας θα επιστρέψουν καβάλα στο κέντρο της Σιάτιστας., Θα ακολουθήσει παρέλαση με τις παρέες των Καβαλάρηδων και στη συνέχεια ξεκινάει η γιορτή, με χορούς και τραγούδια στις πλατείες της Χώρας και της Γεράνειας καθώς και στα σπίτια της κωμόπολης.

– Τα «φιδάκια της Παναγίας» στην Kεφαλονιά: πλήθος πιστών συγκεντρώνεται στο ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου στα χωριά Mαρκόπουλο και Αργίνια στη νότια Κεφαλονιά για να δουν τα «φιδάκια της Παναγίας». Σύμφωνα με την παράδοση, τα φιδάκια φέρνουν καλή τύχη στο νησί και αν δεν εμφανιστούν, ο οιωνός είναι κακός, όπως έγινε, για παράδειγμα, την χρονιά των καταστρεπτικών σεισμών, το 1953. Επίσης, πιστεύεται πως όσα περισσότερα φιδάκια συλλέγονται και μεταφέρονται στο ναό τόσο το καλύτερα είναι για την χρονιά αυτή.

Πηγή:GrTimes